Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir? Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bu Makalede Neler Var?
Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir?
Sedef hastalığı (psoriasis), kronik, tekrarlayıcı bir bağışıklık sistemi hastalığıdır ve cilt hücrelerinin normalden 7-10 kat daha hızlı çoğalmasına neden olur. Bu hızlı hücre döngüsü, cilt yüzeyinde kalın, pullu, kırmızı lekelerin oluşmasına yol açar.
Dünya nüfusunun yaklaşık %2-3'ünü etkileyen bu hastalık, bulaşıcı değildir ve genellikle dirsek, diz, saç derisi ve bel bölgesinde görülür. Ancak vücudun herhangi bir yerinde de ortaya çıkabilir.
Belirtileri ve Türleri
Sedef hastalığının farklı türleri ve belirtileri şunlardır:
| Tür | Belirtiler | Görülme Sıklığı |
|---|---|---|
| Plak Tipi Sedef | Kırmızı zemin üzerinde gümüşi pullar, kaşıntı, ağrı | %80-90 |
| Guttat Sedef | Küçük, damla şeklinde lezyonlar, genellikle çocuklarda | %10 |
| Püstüler Sedef | İrin dolu kabarcıklar, ateş, titreme | %3 |
| Ters Sedef | Koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde parlak kırmızı lezyonlar | %3-7 |
| Eritrodermik Sedef | Vücudun büyük bölümünü kaplayan kızarıklık, pullanma | %1'den az |
Sedef hastalığı sadece cildi etkilemez; hastaların %30'unda sedef artriti (eklem iltihabı) gelişebilir. Ayrıca kardiyovasküler hastalık, diyabet ve depresyon riskini artırabilir.
Nedenleri ve Tetikleyiciler
Sedef hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir:
Genetik Faktörler
- Aile öyküsü olanlarda risk 3 kat artar
- PSORS1 gibi belirli gen varyantları ile ilişkilidir
- İkiz çalışmaları %70'e varan genetik yatkınlık gösterir
Bağışıklık Sistemi
- T hücrelerinin aşırı aktivasyonu
- İnterlökin-12 ve interlökin-23 gibi sitokinlerin aşırı üretimi
- Enflamatuar yanıtın tetiklenmesi
Tetikleyici Faktörler
- Stres: En yaygın tetikleyicilerden biri
- Cilt yaralanmaları: Kesik, yanık, sürtünme (Koebner fenomeni)
- Enfeksiyonlar: Özellikle streptokok boğaz enfeksiyonu
- İlaçlar: Lityum, beta blokerler, antimalaryaller
- Sigara ve alkol: Şiddeti artırabilir
- Hava değişimleri: Kuru, soğuk hava semptomları kötüleştirebilir
Sedef Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Sedef hastalığının tedavisi hastalığın şiddetine, türüne ve hastanın genel sağlık durumuna göre planlanır. Güncel tedavi seçenekleri:
Topikal Tedaviler (Hafif-Orta Şiddetli Sedef)
| İlaç Türü | Etki Mekanizması | Örnekler |
|---|---|---|
| Kortikosteroidler | Enflamasyonu azaltır, kaşıntıyı hafifletir | Hidrokortizon, betametazon |
| D vitamini analogları | Cilt hücre büyümesini yavaşlatır | Kalsipotrien, takalsitol |
| Retinoidler | Cilt hücre üretimini düzenler | Tazaroten |
| Nemlendiriciler | Pullanmayı azaltır, cilt bariyerini onarır | Üre, salisilik asit içerenler |
Fototerapi (Işık Tedavisi)
- UVB fototerapi: Dar bant UVB en yaygın formudur
- PUVA: Psoralen + UVA kombinasyonu
- Haftada 2-3 seans, 6-8 haftalık kürler şeklinde uygulanır
- Özellikle orta şiddetli yaygın sedefte etkilidir
Sistemik Tedaviler (Orta-Şiddetli Sedef)
| İlaç Sınıfı | Etki Mekanizması | Örnekler |
|---|---|---|
| Metotreksat | Bağışıklık sistemini baskılar | Haftalık dozlarda kullanılır |
| Siklosporin | T hücre aktivitesini inhibe eder | Hızlı etki başlangıcı |
| Retinoidler | Cilt hücre farklılaşmasını düzenler | Asitretin |
Biyolojik Tedaviler (Şiddetli Sedef)
- TNF-α inhibitörleri: Etanercept, adalimumab, infliximab
- İnterlökin-12/23 inhibitörleri: Ustekinumab
- İnterlökin-17 inhibitörleri: Secukinumab, ixekizumab
- İnterlökin-23 inhibitörleri: Guselkumab, risankizumab
- Enjeksiyon veya infüzyon yoluyla uygulanır
- Hedeflenmiş tedavi ile yüksek etkinlik oranları
Sedef Hastalığında Yaşam Tarzı Önerileri
Sedef hastalığının yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri tedaviye önemli destek sağlar:
Cilt Bakımı
- Düzenli nemlendirici kullanımı (günde 2-3 kez)
- Sıcak su yerine ılık suyla banyo
- Hafif, kokusuz temizleyiciler
- Cildi tahriş etmeyen pamuklu giysiler
- Güneş yanığından kaçınma (kontrollü güneşlenme faydalı olabilir)
Beslenme Önerileri
| Önerilenler | Sınırlanması Gerekenler |
|---|---|
| Omega-3 yağ asitleri (balık, ceviz, keten tohumu) | Alkol (özellikle bira) |
| Antioksidan bakımından zengin besinler (renkli sebze-meyveler) | İşlenmiş gıdalar ve trans yağlar |
| D vitamini kaynakları | Gluten (hassasiyeti olanlarda) |
| Probiyotikler (yoğurt, kefir) | Kırmızı et (aşırı tüketim) |
Stres Yönetimi
- Düzenli egzersiz (yüzme, yoga, yürüyüş)
- Meditasyon ve nefes teknikleri
- Yeterli uyku (7-8 saat)
- Psikolojik destek (gerekirse)
Sedef hastalığıyla yaşamayı öğrenmek, hastalığın alevlenmelerini azaltmada kritik öneme sahiptir. Destek gruplarına katılmak, bilgi edinmek ve doktorla düzenli iletişim halinde olmak tedavi başarısını artırır.
Sık Sorulan Sorular
- Sedef hastalığı bulaşıcı mıdır?
Hayır, sedef hastalığı kesinlikle bulaşıcı değildir. Cilt temasıyla veya başka yolla bir kişiden diğerine geçmez. - Sedef hastalığı tamamen iyileşir mi?
Sedef kronik bir hastalıktır ve şu an için kesin tedavisi yoktur. Ancak uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir ve uzun süreli remisyonlar sağlanabilir. - Sedef hastalığı için hangi doktora gidilir?
Sedef hastalığının tanı ve tedavisi için dermatoloji (cildiye) uzmanına başvurulmalıdır. Eğer eklem tutulumu varsa romatoloji uzmanı da tedavi ekibine dahil olur. - Sedef hastalığında kaşıntı nasıl geçer?
Kaşıntı için doktorunuzun önereceği topikal kortikosteroidler, antihistaminikler veya nemlendiriciler kullanılabilir. Soğuk kompres ve yulaf ezmeli banyolar da rahatlama sağlayabilir. - Sedef hastalığında biyolojik tedaviler ne zaman başlanır?
Biyolojik tedaviler genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen orta-şiddetli sedef hastalarında veya sedef artriti olanlarda düşünülür. Maliyet ve potansiyel yan etkiler nedeniyle doktor değerlendirmesi şarttır.
0 Yorumlar
Yorumunuzu buradan gönderebilirsiniz