Bu Makalede Neler Var?
Anoreksiya Nervoza Nedir?
Anoreksiya nervoza, ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur. Kişinin aşırı derecede düşük vücut ağırlığına sahip olmasına rağmen kilo alma korkusu yaşaması, vücut ağırlığını ve şeklini çarpık bir şekilde algılaması ile karakterizedir.
DSM-5 (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) tanı kriterlerine göre anoreksiya nervoza:
- Yaş, cinsiyet ve fiziksel sağlık durumuna göre beklenenin altında vücut ağırlığı
- Kilo almaktan yoğun korku
- Vücut ağırlığı veya şeklinin algılanmasında bozukluk
- Düşük vücut ağırlığının ciddiyetinin kabul edilmemesi
Belirtiler ve Uyarı İşaretleri
Anoreksiya nervozanın fiziksel, davranışsal ve duygusal belirtileri şunlardır:
| Belirti Türü | Örnekler | Önem Derecesi |
|---|---|---|
| Fiziksel Belirtiler | Aşırı kilo kaybı, yorgunluk, baş dönmesi, saç dökülmesi, amenore (adet kesilmesi) | Yüksek |
| Davranışsal Belirtiler | Yemeklerle ilgili takıntılı davranışlar, sık sık tartılma, yemek yemeyi reddetme, aşırı egzersiz | Orta-Yüksek |
| Duygusal Belirtiler | Depresyon, sosyal çekilme, duygusal küntleşme, mükemmeliyetçilik | Orta |
Erken Uyarı İşaretleri
- Yiyecekleri küçük parçalara bölme
- Yemek zamanlarında bahaneler uydurma
- Geniş giysiler giyerek kilo kaybını gizleme
- Yemek pişirme ama yememe davranışı
- Sürekli diyet yapma
Bu belirtilerden birkaçını gösteren bir yakınınız varsa, profesyonel yardım alması için onu teşvik etmeniz önemlidir. Erken müdahale tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Anoreksiya nervozanın tek bir nedeni yoktur. Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucu ortaya çıkar:
Biyolojik Faktörler
- Genetik yatkınlık (aile öyküsü)
- Beyin kimyasındaki dengesizlikler (serotonin, dopamin)
- Hormonal değişiklikler
Psikolojik Faktörler
- Mükemmeliyetçi kişilik özellikleri
- Düşük öz benlik saygısı
- Kaygı bozuklukları
- Obsesif-kompulsif eğilimler
Çevresel Faktörler
- "İnce olma" baskısı yapan kültürel normlar
- Bale, jimnastik gibi ince vücut idealinin önemli olduğu sporlar
- Çocukluk çağı travmaları
- Aile içi çatışmalar
Anoreksiya Tipleri
Anoreksiya nervoza genellikle iki alt tipe ayrılır:
| Tip | Özellikler | Yaygın Davranışlar |
|---|---|---|
| Kısıtlayıcı Tip | Kalori alımını şiddetle kısıtlama | Aşırı diyet, oruç tutma, yemek reddi |
| Tıkınırcasına Yeme/Çıkarma Tipi | Tıkınırcasına yeme ve sonrasında çıkarma | Kusma, laksatif/diüretik/idrar söktürücü kullanımı |
Her iki tip de ciddi sağlık riskleri taşır ve profesyonel tedavi gerektirir. İkinci tip genellikle daha fazla tıbbi komplikasyonla ilişkilidir.
Fiziksel ve Psikolojik Komplikasyonlar
Anoreksiya nervoza vücudun neredeyse tüm sistemlerini etkiler:
Fiziksel Komplikasyonlar
- Kardiyovasküler: Düşük kan basıncı, düşük kalp hızı, kalp yetmezliği
- Endokrin: Tiroid fonksiyon bozuklukları, amenore, osteoporoz
- Gastrointestinal: Kabızlık, mide ağrısı, pankreatit
- Hematolojik: Anemi, lökopeni
- Nörolojik: Konsantrasyon güçlüğü, uyku problemleri
Psikolojik Komplikasyonlar
- Majör depresyon
- Anksiyete bozuklukları
- Obsesif-kompulsif bozukluk
- Madde kötüye kullanımı
- İntihar düşünceleri
Tedavi Yöntemleri
Anoreksiya nervoza tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir:
1. Tıbbi Tedavi
- Hayati tehlike durumunda hastaneye yatış
- Beslenme desteği (oral, nazogastrik tüp veya parenteral)
- Elektrolit dengesizliklerinin düzeltilmesi
2. Psikoterapiler
| Terapi Türü | Açıklama | Etkililik |
|---|---|---|
| Aile Temelli Terapi (Maudsley Yaklaşımı) | Özellikle ergenlerde aileyi tedavi sürecine aktif olarak dahil eder | Yüksek |
| Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT) | Çarpık düşünce kalıplarını ve davranışları hedefler | Orta-Yüksek |
| Diyalektik Davranış Terapisi (DBT) | Duygu düzenleme becerileri üzerine odaklanır | Orta |
3. İlaç Tedavisi
Anoreksiya için özel bir ilaç olmamakla birlikte, eşlik eden durumlar için:
- Antidepresanlar (SSRI'lar)
- Antipsikotikler (düşük doz)
- İştah uyarıcılar
İyileşme Süreci
Anoreksiya nervozadan iyileşme uzun ve zorlu bir süreçtir. İyileşmenin aşamaları:
- Farkındalık: Sorunun kabul edilmesi
- Fiziksel stabilizasyon: Tıbbi komplikasyonların yönetimi
- Davranışsal değişim: Sağlıklı yeme alışkanlıklarının kazanılması
- Bilişsel yeniden yapılandırma: Çarpık düşüncelerin değiştirilmesi
- Önleme: Nükslerin önlenmesi
İyileşme lineer bir süreç değildir. Nüksler yaygındır ancak başarısızlık olarak görülmemelidir. Destek sistemleri (aile, arkadaşlar, destek grupları) iyileşme sürecinde kritik öneme sahiptir.
SSS (Sık Sorulan Sorular)
- Anoreksiya sadece genç kadınlarda mı görülür?
Hayır. Erkeklerde de görülür (vakaların %10-15'i) ve her yaşta ortaya çıkabilir. Ancak 15-19 yaş arası genç kadınlarda daha yaygındır. - Anoreksiyalı birini zorla yemek yedirmek doğru mu?
Hayır. Zorlama güç mücadelesine ve suçluluk duygularına yol açabilir. Profesyonel yardım almak en iyisidir. - Anoreksiya tamamen iyileşebilir mi?
Tam iyileşme mümkündür ancak süreç kişiden kişiye değişir. Bazıları tamamen iyileşirken, bazılarında belirtiler zaman zaman nüksedebilir. - Anoreksiyalı birine nasıl yardım edebilirim?
Yargılamadan dinleyin, destek olun, profesyonel yardım alması için teşvik edin. Yeme davranışlarına odaklanmak yerine altında yatan duygular hakkında konuşun. - Anoreksiya ile bulimia arasındaki fark nedir?
Anoreksiyada aşırı kilo kaybı ve yemek kısıtlaması varken, bulimiada tıkınırcasına yeme ve çıkarma döngüsü vardır. Ancak iki bozukluk arasında geçişler olabilir.
0 Yorumlar
Yorumunuzu buradan gönderebilirsiniz