Türk halkı arasında efsane hale gelen Renault 12'nin 1971 yılında başlayan üretim hikayesi 2000 yılında son Renault Toros modelinin üretim bandından inmesiyle son buldu. Gelin hep beraber Renault 12'nin Türkiye serüvenine detaylı bir şekilde bakalım.
Aracın sağlam şasisi, konfor ve güven hissi veren kaporta ve iç aksamı ve her yol koşulunda ilerleyebilir olması ile Türk halkı tarafından çok sevildi. Bu başarıya rağmen 29 yıl boyunca üretimi devam eden modelin son dönemlerindeki başarısızlığının arkasındaki nedenler neydi? Renault 12'nin üretiminin sonlanmasıyla ilgili çarpıcı hikayesini bütün detaylarıyla paylaşıyoruz.
1960'lı yıllarda binek otomobil talebinde artış yaşandı
1960'lı yılların hemen başında Türkiye'de binek otomobillere olan talepte hızlı bir artış yaşandı. Bu talebin karşılanması için yurt dışından ithal edilen otomobillere büyük miktarda döviz ödeniyordu. İthal otomobillerin aşırı pahalı fiyatlardan satılıyor olması, ülkedeki döviz açığını kapatılmaz duruma getiriyordu. Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) tarafından bu durumun önüne geçilebilmesi amacıyla Türkiye'de bir otomobil fabrikası kurulması hedefi ortaya konuldu. Bu hedef doğrultusunda dünyadaki lider otomobil üreticileri ile görüşmelere başlandı. 1960'ların ortalarına gelindiğinde Renault, Opel, Fiat ve Volvo'nun da bulunduğu 7 adet yabancı otomobil üreticisi firma Türkiye'de fabrika kurmak için Sanayi Bakanlığı'na başvuruda bulundu.
Otomobil şirketlerinin üretmek istedikleri modeller
Çok istekli olan firmalar tarafından, Renault 16, Opel Rekord, Fiat 124 ve Volvo P144 modelleri ilgili firmaların üretecekleri modeller olarak Sanayi Bakanlığı'na bildirildi. Bakanlık tarafından üretilecek modellerin Türkiye şartlarına uygun olup olmadığı incelendi ve Renault ile Opel markalarına üretim izni çıkmadı. Fiat ve Volvo'nun teklifleri ise kabul edildi. 1968 yılında Volvo modelini üretecek fabrikanın temeli Bursa'da atıldı. Fabrikanın en geç 1970 yılında otomobil satışlarına başlaması planlanmıştı. Volvo modellerinin 34 ila 38 bin lira arasında olması ve üretimde kullanılacak parçaların % 55'inin yerli olması kararlaştırıldı. 1969 yılına gelindiğinde Volvo, yerli parça oranının düşürülmesini ve satış fiyatlarının yüksek olmasını talep etti. Talep kabul edilmeyince ön anlaşma yapılmasına ve fabrika temeli atılmış olmasına rağmen Volvo üretimden çekildi.
Oyak Renault hayata geçiriliyor
Bunun üzerine OYAK yetkilileri diğer markalarla tekrar görüşmeye başladı. Görüşme sonunda Renault 12 modelinin uygun olduğuna karar verildi. 1969 yılında Renault, OYAK ve Yapı Kredi Bankası ortaklığıyla OYAK Renault Otomobil Fabrikaları Anonim Şirketi kuruldu. Hızlı bir şekilde 1969 yılında Bursa'da fabrika inşaat çalışmaları başladı. Fabrikanın 1971 yılında faaliyete başlaması ve yılda 20 bin otomobil üretilmesi planlandı.
Renault 12 TL modeli satışa sunuluyor
İlk Renault 12 TL 1971 model olarak üretim bandından çıktı. Üretilen bu model, Türkiye'nin ilk önden çekişli otomobili oldu. 1.3 litrelik motoru 65 beygir güç üretiyordu. Araba, maksimum 160 km/h hız yapabiliyordu. Renault 12 TL modeli ilk olarak İzmir'de bir fuarda görücüye çıktı ve çok beğenildi. Konforlu iç mekan, kendine özgü bir tasarım, performans ve yakıt ekonomisi aracın en cazip yönleriydi. Satış fiyatı ise 59 bin lira olarak belirlenmişti. Renault 12 TL 'nin otomobil pazarında rakibi olan Murat 124 57 bin lira, iki kapılı Anadol A1 43 bin 500 lira, 4 kapılı Anadol A1 ise 49 bin 950 lira satış fiyatına sahipti. O dönemde asgari ücret 585 liraydı ve sıfır kilometre bir Renault 12 TL alabilmek için 107 asgari ücret gerekiyordu. Aracın reklam afişlerinde güçlü, emniyetli, konforlu, yakıt tasarruflu oluşu ve önden çekişine vurgu yapılıyordu. İlk yıl 1514 adet Renault 12 TL üretildi.
1972 senesinde Renault 12 SW modeli banttan indi
1972 yılında ise Station Wagon modeli olan Renault 12 SW üretime dahil edilerek ülkemizin ilk station wagon otomobili doğmuş oldu. Modelin geniş hacimli bir bagajının olması halk tarafından çok sevildi. Modelin satış fiyatı 66 bin 644 liradan satışa sunuldu. Bu rakam, 88 asgari ücrete karşılık geliyordu.
1973 yılında Renault 12 TS, yenilenmiş model olarak piyasadaydı
1973 yılına gelindiğinde Renault 12'nin yeni modeli olan TS üretim bandından indi. Araç, TL modeline göre daha lüks donanımlara sahipti. Bu modelin satış fiyatı vergiler hariç 68 bin 950 liraydı ve aynı yıl içinde station wagon modeli olan TSW' de aynı fiyatla satışa sunuldu. Bir önceki modele göre motor hacmi 1.3 litreden 1.4 litreye çıkarılmış ve 73 beygir gücü elde edilebiliyordu. Sadece 950 kilogram ağırlığa sahip olan bu araç iyi bir performansa sahipti. Bunun üzerine bir de geniş hacim ve arazi kabiliyeti eklenince Türkiye şartları için en uygun otomobil halini aldı. TS modeli, 1973 yılında yapılan Günaydın rallisini kazanınca gücünü kanıtlamış oldu.1973 yılında 20 adet Renault 12'nin Lübnan'a ihraç edilmesiyle yurt dışına ihraç edilen ilk yerli otomobil unvanını da ele geçirdi.
Talep artınca Renault kapasite artırımına gitti
Renault 12'ye talep o kadar fazlaydı ki 1978 yılında 150 bininci araç banttan çıktı. Fabrika artık kapasitesini artırarak yılda 45 bin araç üretiyordu. Renault'un memleketi olan Fransa'da 1980 'de son üretilen Renault 12'nin yerini Renault 18 alırken bizim ülkemizde ise üretim tüm hızıyla devam ediyordu. 1983 yılında üretilen Renault 12 GTS modeli önceki modellere göre çok lüks donanım ve malzeme kalitesine sahipti. GTS modeli, Türkiye'de üretilen ilk klima opsiyonlu ve otomatik ön camlara sahip otomobildi. İki yıl boyunca üretilen GTS modelinin hem yurt içi hem de yurt dışı satış rakamları çok üst düzeyde gerçekleşti. 1983 yılında 250 bininci araç satışa sunuldu.
Renault Toros ilk defa göz önüne çıkıyor
1989 yılında Fransa'da bir tasarım bürosunun Renault 12'yi yeniden tasarlamasıyla Renault Toros doğmuş oldu. Renault 12, o yıllardaki otomobillerin standartlarına uyum sağladı ve plastik ağırlıklı bir görünüm kazandı. Renault'un Türkiye'deki rakipleri olan Tofaş ve Otosan, ürettikleri modellere Doğan, Şahin, Kartal, Anadol gibi Türkçe isimler veriyordu. Renault'ta aynı yolda giderek yeni modeline Toros adını verdi. Toros ismi, gücü, azameti, zirveyi ve zorluğu anımsattığı için bu modele çok uygundu. Toros, kendinden önceki Renault 12'lerin genlerini taşıyordu ve halk bu ismi de çok sevdi.
Toros'un sedan ve station wagon versiyonları 4 ve 5 ileri manuel şanzıman olarak üretildi. 4 vitesli olanlar rağbet görmeyince 1991 yılında 4 viteslilerin üretimine son verildi. 1.4 litrelik benzinli motoruyla 75 beygir güç elde edilebiliyordu. Aracın ağırlığının 890 kilogram ağırlığının olması ve her türlü yük ve yol koşullarına karşı dayanıklı olması nedeniyle Türk halkı tarafından çok sevildi ve tercih edildi.
Renault 12 Toros, güvenlik güçlerimizin de tercihi oldu
Renault 12 Toros modeli özellikle emniyet teşkilatında rakibi Tofaş Şahin ile birlikte uzun yıllar ekip otosu olarak kullanıldı. İnsanlar kendilerine sivil polis süsü vermek için beyaz ve sedan olan Toros'ların arka bagaj kapağına uzunca bir anten bile taktırdılar. Bir dönem Toros SW içerisine ambulans ekipmanları konularak Nahçıvan'a, sarıya boyanarak ticari taksi olarak ta Azerbaycan'a ihraç edildi.
Toros, Renault 12 modelinin son üyesi oldu
Üretildiği ilk yıl olan 1989 yılından son üretim yılı olan 2000 yılına kadar plastik aksamındaki bir kaç ufak iyileştirmeden başka bir değişim geçirmeyen Renault Toros performansı ve konforuyla değil, dağda bayırda iyi yük taşımasıyla anılmaya başlamıştı. Teknoloji yoksunu, basit yapılı, elektronik aksamı bulunmayan ve AB'nin emisyon şartlarını dahi yerine getiremeyen bir otomobilin üretimine devam edilemezdi. Aynı dönemde Tofaş tarafından üretilen kuş serisi otomobillerde ortak kaderi yaşadılar. Toros'lardan güneş batarken kuşlar da geri dönmemek üzere tarihteki yuvalarına doğru uçup gittiler.